Άκου να δεις τι είπε ο άνθρωπος κι άφησε τον παλιό σύξυλο… Εκεί που συζητούσαμε ήσυχα και ωραία τις προάλλες σ’ ένα συνέδριο για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του Industry 4.0 μ’ έναν από τους ομιλητές (Γερμανός, ήταν ο συνομιλητής), σκάει χαμογελάκι και το αμολάει -βάζω την αυτόματη μετάφραση- «είτε μας αρέσει, είτε όχι, για να τα βγάλουμε πέρα στην εποχή μας, όπου τα πάντα εξελίσσονται τόσο γρήγορα, θα πρέπει να μείνουμε ‘αιώνιοι φοιτητές’, ώστε να συντηρούμε και να ανανεώνουμε γνώσεις και δεξιότητες.

Δεν ξέρω πώς θα το κάνετε, αλλά πρέπει να βρείτε κάποιο τρόπο αυτό να το περάσετε οπωσδήποτε στους Έλληνες αναγνώστες σας, εσείς οι δημοσιογράφοι…» Είπα ένα αστείο, τα μάζεψα κάπως, πέρασε… Τι να του πεις του Γερμανού, τώρα, ως απάντηση στην προτροπή του «to stay students forever” και πώς να του εξηγήσεις ότι «αιώνιος φοιτητής» στα καθ’ ημάς, μόνο έπαινος δεν είναι… Γιατί, αυτός σωστά τα λέει και δίκιο έχει – με τέτοιο χαμό από πλευράς εξελίξεων, ίσως είναι το μόνο που μας σώζει, πια… Μόνο που στην Ελλάδα, οι «αιώνιοι φοιτητές» δεν είναι ακριβώς το είδος του επιμελούς και δυναμικού φοιτητή, που όχι μόνο νοιάζεται για το αντικείμενο των σπουδών του, αλλά ενδιαφέρεται συνεχώς να διευρύνει τους ορίζοντές του και να μάθει περισσότερα… Κι όμως, έτσι θα έπρεπε: οι κανόνες του παιχνιδιού αλλάζουν συνεχώς, συχνά πριν προλάβουμε καν να τους μάθουμε – «παλιά» επαγγέλματα χάνονται και νέα εμφανίζονται από το πουθενά (γιατί, από το πουθενά εμφανίζονται κι οι νέες ανάγκες τις οποίες καλούνται να εξυπηρετήσουν), οι ως τώρα γνωστές επιστήμες και τέχνες αποκτούν κλαδιά και παρακλάδια που ούτε φανταζόμασταν, η μάθηση δεν περιορίζεται σ’ ένα συγκεκριμένο corpus, αλλά συμπληρώνεται με δεξιότητες που είναι το ίδιο απαραίτητες –νέα επιχειρηματικά μοντέλα αναδεικνύονται από τις συνεχείς ανατροπές και τα σύνορα είναι πια ανύπαρκτα, καθώς η ψηφιακή τεχνολογία δρα καταλυτικά και κυρίως οριζόντια, γεφυρώνοντας τους πάντες με τα πάντα… Εξ ου και η ανάγκη για συνεχή γνώση και επιμόρφωση, για ανανέωση και συντήρηση των «όπλων» μας, που έλεγε ο Γερμανός. Έστω κι αν πρέπει να μείνουμε «αιώνιοι φοιτητές»… Πώς το έλεγε εκείνος ο αρχαίος, ο Σόλωνας; Γηράσκω αεί διδασκόμενος – όσο ζω μαθαίνω, δηλαδή… To ‘χε πιάσει το νόημα κι ας βρισκόταν ακόμα στο Industry 0.0. Τότε είμασταν μπροστά, εμείς οι Έλληνες! (μετά χάσαμε το νήμα…)