Με την ευκαιρία των Mobile Excellence Awards, είχαμε την χαρά να μιλήσουμε με τον Νίκο Μανασή. Μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες και αναμνήσεις ενός προσώπου που διαμόρφωσε την πορεία των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα, αναπολούμε τις σημαντικότερες στιγμές εξέλιξης της κινητής τηλεφωνίας που συμπληρώνει φέτος 25 χρόνια.

    Netweek: Πως βλέπετε σήμερα την τηλεπικοινωνιακή αγορά της χώρας με δεδομένο ότι την υπηρετήσατε επί 40 συνεχόμενα χρόνια;

Νίκος Μανασής: Έχουν γίνει κοσμογονικές αλλαγές, η τεχνολογία πραγματοποιεί μεγάλα άλματα. Αν έχω κάτι να παρατηρήσω για την ελληνική αγορά, είναι η αργή προσαρμογή της στα νέα δεδομένα, π.χ. τώρα γίνονται αστικά δίκτυα οπτικών ινών με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης να έχουν προχωρήσει πολύ περισσότερο (πριν 20 χρόνια, υπήρχαν 20.000 χλμ οπτικών ινών υπεραστικού δικτύου) ενώ τα τέλη που εφαρμόζονται είναι τα ακριβότερα της Ευρώπης σε πολύ μεγάλο βαθμό, δυστυχώς, εξαιτίας της φορολογίας. Θα προτιμούσα επίσης να υπήρχε ελληνική συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο του ΟΤΕ, αλλά χωρίς παρεμβάσεις της κυβέρνησης. Δεν παραγνωρίζω ότι οι τηλεπικοινωνιακές εταιρείες συνεχίζουν να προσφέρουν σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας και την απασχόληση καθώς και ότι διοικούνται από ικανότατους Έλληνες managers.

Αρχή της σταδιοδρομίας

    Πως επιλέξατε να γίνετε φυσικός;

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 οι καλοί μαθητές στόχευαν στο Πολυτεχνείο. Εγώ όμως προτιμούσα τη Φυσικομαθηματική Σχολή και συγκεκριμένα το τμήμα της Φυσικής. Με συνάρπαζαν τότε η θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού, οι νέες εφαρμογές, οι εξελίξεις στα Ηλεκτρονικά… Ως φοιτητής, είχα την τύχη να επισκεφτώ το CERN. Μου κέντρισε το ενδιαφέρον, αλλά και εγώ δεν πέρασα απαρατήρητος. (σημ: Το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Σωματιδιακής Φυσικής, CERN, ιδρύθηκε το 1954, βρίσκεται στα Γαλλο – Ελβετικά σύνορα, κοντά στην Γενεύη. Αποτελεί μια από τις πρώτες κοινές ευρωπαϊκές προσπάθειες στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας. Η Ελλάδα αποτελεί ένα από τα 12 ιδρυτικά μέλη). Μετά το πτυχίο της Φυσικής συνέχισα στο μεταπτυχιακό τμήμα Ηλεκτρονικών Σπουδών, αποκαθιστώντας πάλι επικοινωνία με το CERN. Τελειώνοντας το μεταπτυχιακό, η οικογενειακή μου κατάσταση και κυρίως ο θάνατος του πατέρα μου, δεν επέτρεψε τη μετακίνηση μου στη Γενεύη, όπως θα ήθελα. Στη συνέχεια ολοκλήρωσα τις στρατιωτικές μου υποχρεώσεις ως απλός οπλίτης.

    Η πρόσληψη στον ΟΤΕ ήρθε αμέσως μετά;

Η απόλυσή μου από τον στρατό συνέπεσε με την προκήρυξη 20 θέσεων κατηγορίας ανώτερου προσωπικού στον ΟΤΕ. Οι συνεντεύξεις των υποψηφίων έγιναν στην Αθήνα, στις αρχές του 1971 σας θυμίζω ότι είμαι Θεσσαλονικιός, και αφορούσαν την αυτόματη τηλεφωνοδότηση της χώρας, που ήταν σε εξέλιξη τότε, κυρίως με μικροκυματικά δίκτυα και ομοαξονικά δίκτυα. Τεχνολογίες φυσικά που έχουν πλήρως ξεπεραστεί εδώ και χρόνια. Η αίσθηση μου από την συνέντευξη που πέρασα δεν ήταν καλή. Ήμουν άνετος, αλλά μάλλον προκάλεσα και κάποια αμηχανία με τις απαντήσεις μου. Οι προσλήψεις των επιτυχόντων έγιναν στους τελευταίους μήνες του χρόνου. Παραμονή Χριστουγέννων, ωστόσο, παίρνω πρόσκληση να παρουσιασθώ στην Αθήνα, στην οδό Σταδίου 15, στον κ. Δαουλάκο. Παρουσιάζομαι στις αρχές Γενάρη του 1972. Ο κ. Δαουλάκος είναι στρατιωτικός με πολλά αστέρια. Υπάρχει μια αμηχανία για λίγα λεπτά, ξεφύλλιζε κάποια χαρτιά… Σε λίγο στρέφει το βλέμμα του πάνω μου, λέγοντας «πέρασες την καλύτερη συνέντευξη, θα σε τοποθετήσω στην καλύτερη υπηρεσία, είναι στον 3ο όροφο». Κάποιο στέλεχος με οδηγεί στον διευθυντή Προγραμματισμού. Πρόκειται για υπηρεσία που ασχολείται με τα τεχνικά, οικονομικά, εμπορικά και διεθνή θέματα του ΟΤΕ. Οι άλλες υπηρεσίες του ΟΤΕ, εκτελούν τις οδηγίες της. Μένω έξω από το γραφείο του διευθυντή και το στέλεχος τον ενημερώνει. Αμέσως μετά ακούγεται μια φωνή «δεν θέλω τέτοιους»… και μετά παρουσιάζομαι. Στη συνέχεια κατάλαβα ότι το θέμα ήταν τοπικιστικό. Η πλειοψηφία των στελεχών της υπηρεσίας είναι Πελοποννήσιοι. Οι «βόρειοι», όπως εγώ, θεωρούνταν κάτι σαν Βούλγαροι, όπως έλεγαν αστειευόμενοι. Μαζί τους, ωστόσο, συνεργάσθηκα και γίναμε και οικογενειακοί φίλοι. Η θητεία μου στον ΟΤΕ ξεκίνησε από τη θέση ανώτερου προσωπικού στην υποδιεύθυνση Τεχνικού Προγραμματισμού.

Ο Νίκος Μανασής στους διεθνείς οργανισμούς (1972 – 1981)

    Η ενασχόλησή σας με την CEPT (European Conference of Postal and Telecommunications Administrations) πως προέκυψε; (Σημ: Η Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Διοικήσεων Ταχυδρομείων και Τηλεπικοινωνιών ιδρύθηκε στις 26 Ιουνίου 1959 ως φορέας συντονισμού για τις ευρωπαϊκές κρατικές τηλεπικοινωνίες και ταχυδρομικές οργανώσεις-είναι το μετέπειτα Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τυποποίησης/ETSI).

Ενημερώθηκα για την ύπαρξή της από ξενόγλωσσα περιοδικά, τηλεπικοινωνιακού περιεχομένου, που συσσωρεύονταν στη βιβλιοθήκη της υπηρεσίας, αλλά μάλλον λίγοι τα διάβαζαν… Η CEPT στις γενικές της συνελεύσεις εκδίδει Συστάσεις (Recommendations), με υποχρεωτική εφαρμογή από τα κράτη – μέλη (19 χώρες, τότε) που έχουν σκοπό την εναρμόνιση των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων και αφορά θέματα τεχνικά (τεχνολογία, νέες υπηρεσίες κα), κανονιστικά (τρόπος χρήσης φάσματος συχνοτήτων κα), τιμολογιακά (συμφωνούνται οι παρακρατήσεις για διεθνείς κλήσεις) κλπ.

Η CEPT δεν έχει μόνιμη έδρα. Φιλοξενείται στην χώρα που αναλαμβάνει την προεδρία, εκ περιτροπής. Τα πρώτα ψηφιακά συστήματα που καθορίσθηκαν από τη CEPT στη δεκαετία του 70, ήταν τα συστήματα μετάδοσης TDM (για την τηλετυπία) και PCM (για την τηλεφωνία, με διαφορετική ταχύτητα μετάδοσης δεδομένων, της αντίστοιχης των ΗΠΑ).

Η απόφαση αυτή της CEPT, για διαφορετική ταχύτητα μετάδοσης δεδομένων, από την αντίστοιχη της Αμερικής, δεν επέτρεψε στις Αμερικανικές Τηλεπικοινωνιακές Βιομηχανίες να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Αγορά, του 1980.

Η Ελλάδα δεν είχε μέχρι τότε αναλάβει ποτέ, την Προεδρία της CEPT. Η συμμετοχή στελεχών του ΟΤΕ ήταν ευκαιριακή. Η έγκριση για συμμετοχή γίνονταν από τη διοίκηση του ΟΤΕ και τον Υπουργό Μεταφορών και Επικοινωνιών. Καθοδήγηση δεν υπήρχε. Στην περίπτωση μου, όταν παρουσιάστηκα για κάποια έγκριση σε υπουργό μετά την μεταπολίτευση (Αθανάσιος Τσαλδάρης υφυπουργός συγκοινωνιών την περίοδο 1977-1980), σηκώθηκε από το γραφείο του, έδειξε την ελληνική σημαία που είχε πάντα στο γραφείο του, λέγοντας «παιδί μου, εγώ δεν ξέρω τέτοια πράγματα, ό,τι κάνεις, να το κάνεις για τη σημαία μας».

Έτσι γινόντουσαν τότε τα πράγματα, μην σας κάνει εντύπωση.


    Υπήρξατε όμως μέλος και άλλων διεθνών οργανισμών.

Ναι, του Διεθνούς Τηλεπικοινωνιακού Οργανισμού του ΟΗΕ, ITU (1975-1979). Ο ITU εκδίδει Συστάσεις για τον καθορισμό τεχνικών προδιαγραφών, συστημάτων μεταγωγής (CCITT) και μετάδοσης (CCIR), με σκοπό την εναρμόνιση των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, όλων των Κρατών Μελών της (198 χώρες, τότε). Είναι ενδιαφέρον ότι στις συνεδριάσεις των οργάνων του ITU (CCITT και CCIR), στη δεκαετία του 70, στα θέματα ψηφιοποίησης των εθνικών δικτύων, των κρατών – μελών, διαπιστώνεται η υστέρηση της ευρωπαϊκής τεχνολογίας, ως προς την τεχνολογία των ΗΠΑ, Ιαπωνίας και Βραζιλίας.

Επίσης υπήρξα μέλος της τεχνικής ομάδας της Παγκόσμιας Διοικητικής Διάσκεψης WARC 1977, για τον καθορισμό θέσης, των Κρατών Μελών ΟΗΕ/ΙTU, στη γεωστατική τροχιά της Γης, με 20ετή διάρκεια ισχύος. Η Διάσκεψη συγκλήθηκε με απόφαση του ΟΗΕ/ΙTU, προκειμένου να σταματήσει η αυθαίρετη παρακράτηση θέσεων στη γεωστατική τροχιά, από τις μεγάλες Χώρες (first come, first serve). Συμμετείχα στην Παγκόσμια Διοικητική Διάσκεψη WARC 1979, ως εκλεγμένος υπεύθυνος τεχνικής ομάδας, για τον εκσυγχρονισμό του Ραδιοηλεκτρικού Φάσματος, επίγειων και δορυφορικών επικοινωνιών. Η προσωπική μου μελέτη για τον τρόπο επιλογής θέσης Δορυφορικών Σταθμών Εδάφους, υποστηρίχθηκε ευρέως (ιδιαίτερα, από χώρες του τρίτου κόσμου) και ενσωματώθηκε στον Διεθνή Κανονισμό Ραδιοεπικοινωνιών (ITU/Radio Rεgulations).

    Και η θητεία σας στους διεθνείς οργανισμούς συνεχίζεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (1982 – 1991).

Στη δεκαετία του ΄80, πέρα από τα υπηρεσιακά μου καθήκοντα και με την έγκριση της διοίκησης του ΟΤΕ και του αρμοδίου υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών συμμετείχα στο Ανώτατο Συμβουλευτικό Όργανο (SOGT), της νεοσύστατης Γενικής Διεύθυνσης XVIII, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΓΔ/ΧΙΙΙ δημιουργήθηκε με σκοπό την από κοινού ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη σύγκλιση των τεχνολογιών των Τηλεπικοινωνιών, της Πληροφορικής και των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, με ενιαίο πρωτόκολλο επικοινωνίας, έπειτα από τη διαπίστωση, ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας στην Ευρώπη υστερεί. Η σύγκλιση των τεχνολογιών, με ενιαίο πρωτόκολλο επικοινωνίας, επιτεύχθηκε το 1990.

Σκοπός της επίσης ήταν η δημιουργία ενιαίας εσωτερικής αγοράς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η απελευθέρωση των εθνικών τηλεπικοινωνιακών αγορών (ανταγωνιστικές εθνικές αγορές) και η κατάργηση των Προγραμματικών Συμφωνιών, με υποχρεωτική εφαρμογή, από τα κράτη μέλη. Η SOGT υποστήριξε το έργο της ΓΔ/ΧΙΙΙ, σε τακτικές συναντήσεις. Κάθε Δευτέρα, σε όλη τη διάρκεια της 10ετίας (πλην Αυγούστου).

Η Ευρωπαϊκή πολιτική ανάπτυξης για τον ευρύτερο τομέα των Τηλεπικοινωνιών εξαγγέλλεται το 1985 (White Book) και η εφαρμογή της, προσδιορίζεται για το 1992. Η ΓΔΧΙΙΙ προετοιμάζει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει σταδιακά 100 Οδηγίες (Directives), στο διάστημα 1987-1990, για την ομαλή απελευθέρωση της τηλεπικοινωνιακής αγοράς.

OTE-EΣTO, 1985-1991

    Υποθέτω ότι έχουμε φθάσει πλέον σε μια εποχή που η συμμετοχή στους διεθνείς οργανισμούς γίνεται πιο οργανωμένα, από ότι μας περιγράψατε παραπάνω…

Τα μέλη της SOGT, αναλαμβάνουν και την επεξεργασία θεμάτων, ενδιαφέροντος της ΓΔΧΙΙΙ, με αποζημίωση, με την προϋπόθεση, ότι ο Τηλεπικοινωνιακός Οργανισμός τους διαθέτει Συμβουλευτική Εταιρεία, ως θυγατρική. Το γεγονός αυτό οδήγησε και τον ΟΤΕ, στην δημιουργία του Ελληνικού Συμβουλευτικού Οργανισμού (ΕΣΤΟ), με πρόεδρο, τον διευθύνοντα σύμβουλο του ΟΤΕ και διευθύνοντα σύμβουλο, τον εκπρόσωπο του ΟΤΕ, στη SOGT, δηλαδή εμένα (χωρίς αντιμισθία).

Η πολιτική της Ελλάδας, ως μέλος της ΕΟΚ (τότε), για τις τηλεπικοινωνίες, είναι η πολιτική της Κοινοτικής Ευρώπης, για τις τηλεπικοινωνίες, όπως διατυπώθηκε, με τη Λευκή Βίβλο, (White Book) το 1985. Στη Βίβλο αυτή, προσδιορίζεται για το 1992, η δημιουργία ενιαίας εσωτερικής αγοράς, στην Ευρώπη, απελευθέρωση των εθνικών αγορών – δημιουργία ανταγωνιστικής αγοράς στα κράτη – μέλη και παύση των Προγραμματικών Συμφωνιών (ΠΣ), που σημαίνει ότι μέχρι τότε, η Ελλάδα, πρέπει και να ολοκληρώσει τη ψηφιοποίηση του εθνικού, τηλεπικοινωνιακού της δικτύου και να δημιουργηθεί η εθνική ανταγωνιστική αγορά.

Στην Ελλάδα, οι Οδηγίες αυτές εφαρμόζονται, με σημαντικές καθυστερήσεις.

Η κυβέρνηση και ο ΟΤΕ γνώριζαν από το 1982 τι πρέπει να γίνει. Αντιπαραθέσεις σε πολιτικό – επιχειρηματικό επίπεδο δεν επέτρεψαν λήψη σχετικών αποφάσεων έγκαιρα. Η προσπάθεια της ΕΛΒΗΛ (ΕΤΒΑ, ΟΤΕ) για εγχώρια παραγωγή ψηφιακών συστημάτων απέτυχε. Απόφαση για ΠΣ στην Ελλάδα θα έπρεπε να ληφθεί το αργότερο μέχρι το 1987. Τελικά υπεγράφησαν το 1997… Παράλληλα επιβάλλεται, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η συντονισμένη εισαγωγή του νέου ευρωπαϊκού συστήματος Κινητής Τηλεφωνίας (GSM), σε πλήρες ανταγωνιστικό περιβάλλον (1992).

    Έχετε, λοιπόν, συνεργαστεί με πολλούς επικεφαλής του ΟΤΕ, πριν αναλάβετε εσείς τη θέση αυτή, μεταξύ αυτών και με τον Θεοφάνη Τόμπρα ο οποίος έχει αφήσει εποχή…

Πράγματι. Και η εμπειρία αυτή υπήρξε ανεκτίμητη. Ο Θεοφάνης Τόμπρας ήταν Έλληνας αξιωματικός του Στρατού Ξηράς (συνταγματάρχης των Διαβιβάσεων) και διετέλεσε υποδιοικητής του ΟΤΕ (1981 – 1984) διοικητής και γενικός διευθυντής του ΟΤΕ (1984 – 1989). Θα σας διηγηθώ το παρακάτω περιστατικό:

Στα μέσα της δεκαετίας του ΄80, στη διάρκεια διοίκησης Τόμπρα, γνωστός για τον εκρηκτικό του χαρακτήρα, εντός και εκτός ΟΤΕ, ζήτησα να κάνω μια παρουσίαση σχετική με το περιεχόμενο της Λευκής Βίβλου (White Book, 1985), που απευθύνεται στα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, στους γενικούς διευθυντές και στο ανώτερο προσωπικό του ΟΤΕ. Αναφέρθηκα στα μέτρα που αποφασίσθηκαν στην ΕΕ, για το 1992, στη λήξη ισχύος των Προγραμματικών Συμφωνιών (που στην Ελλάδα δεν τις είχαμε εφαρμόσει ακόμα), στην απελευθέρωση εθνικών αγορών και δημιουργία ανταγωνιστικής αγοράς, που σημαίνει εκσυγχρονισμό του εθνικού δικτύου (ψηφιοποίηση), την οποία στην Ελλάδα δεν είχαμε ακόμα ξεκινήσει κλπ.

Τελειώνοντας τη διάλεξη, άφησα μια διαφάνεια στον προτζέκτορα που χρησιμοποιούσα, δείχνοντας ένα αμέριμνο χωρικό, ξαπλωμένο στο γρασίδι, κοιτάζοντας στον ουρανό και οβίδες, ψηλά στον ουρανό και προς όλες τις κατευθύνσεις, στη σκιά των οποίων διακρίνονταν, οι τίτλοι των ερευνητικών προγραμμάτων (ESPRIT, RACE, AIM, DELTA, DRIVE, RNIS, GSM…) για θέματα τεχνολογίας και εφαρμογών, που έτρεχαν τότε στην Ευρώπη και προγραμμάτων υποστήριξης των ασθενέστερων τηλεπικοινωνιακών Οργανισμών (STAR, MOP..), χωρίς να το εξηγήσω. Κάποια αμηχανία δημιουργείται προς στιγμή, πετιέται ο Τόμπρας από τη θέση του και με τεντωμένο χέρι ρωτά, «ποιος είναι αυτός;». «Εσείς» απάντησα. Έπειτα με κάλεσε στο γραφείο του για εξηγήσεις τις οποίες και έδωσα.


    Παραιτηθήκατε, ωστόσο, από τον ΟΤΕ αρχές 1991.

Το 1989 διαφώνησα με το διοικητικό συμβούλιο του ΟΤΕ για την επιλογή εθνικού συστήματος μετάδοσης δεδομένων (γνωστό, ως Hellaspac). Έγινε διαγωνισμός και προφανώς ζήτησα να επιλεγεί η εταιρεία, που πήρε την καλύτερη βαθμολογία και πρόσφερε τη φθηνότερη τιμή … Το Διοικητικό Συμβούλιο είχε άλλη άποψη. Αυτό προκάλεσε την αντικατάσταση μου από επικεφαλής, της υπηρεσίας για εισαγωγή νέων ψηφιακών υπηρεσιών και την τοποθέτηση μου στο …ψυγείο. Παρά τις αλλαγές στο ΔΣ του ΟΤΕ συνέχισαν να μην εντάσσομαι σε ενεργή υπηρεσία με αποτέλεσμα, μετά την ολοκλήρωση ανεκτέλεστων έργων του ΕΣΤΟ, να παραιτηθώ από τον ΟΤΕ, στις αρχές του 1991.

    Πόσο εύκολο ήταν τότε να παραιτηθεί κάποιος από τον ΟΤΕ;

Δεν ήταν. Ήθελα μάλιστα να παραιτηθώ το 1989. Προσπάθησα να ολοκληρωθούν τα ανεκτέλεστα έργα του ΕΣΤΌ. Την εποχή του …ψυγείου δημοσιεύθηκαν άρθρα μου στον Ταχυδρόμο σε μηνιαία βάση, για 1 χρόνο περίπου με θέμα τις τηλεπικοινωνίες που έρχονται, τις υπηρεσίες που αναπτύσσονται, τις αλλαγές που προβλέπονται. Μέλος του ΔΣ-ΟΤΕ, με ρώτησε γιατί τα γράφω αυτά και δεν τα λέω στον ΟΤΕ. Είμαι εκτός θέσης εργασίας, απάντησα. Ενδιαφέρθηκε για την αποκατάστασή μου, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Αρχές 1991 παραιτήθηκα. Δεν ήταν εύκολο προφανώς, αλλά το έκανα, ήμουν τότε 47 ετών.

Στα μέσα του 1991, εξαγγέλλεται από την κυβέρνηση παραχώρηση 2 αδειών κινητής τηλεφωνίας. Δημιουργούνται στην Αθήνα 4 ομάδες κοινοπραξιών για την προετοιμασία φακέλων προσφοράς. Συμμετείχα στην κοινοπραξία των Vodafone Αγγλίας (45%), France Telecom (35%), Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη και Ιντρακόμ από 10%. Απέκτησε άδεια 1 χρόνο αργότερα τον 6ο του 1992. Στη νέα εταιρεία, υπό την ονομασία PANAFON, που δημιουργήθηκε για να αναπτύξει υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας ανέλαβα τη διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού και Επιχειρησιακής Ανάπτυξης (Business Development).

Σας θυμίζω ότι η τότε κυβέρνηση είχε αποφασίσει να αποκλείσει τον ΟΤΕ από τις άδειες κινητής τηλεφωνίας. Η διεθνής διαγωνιστική διαδικασία που ακολούθησε, ανέδειξε πλειοδότες την TELESTET και την PANAFON, με 8ετή αποκλειστικότητα.

    Είχε προκαλέσει αντιδράσεις η απόφαση αυτή…

Πρόθεση της κυβέρνησης ήταν η παραχώρηση 2 Αδειών έναντι υψηλού τιμήματος. Η πλειοδοτική διαδικασία απέδωσε στο κράτος 60 δις δρχ (30 δις. η κάθε μια). Στην Ευρώπη, για την παραχώρηση Αδειών Κινητής Τηλεφωνίας, καταβλήθηκε τίμημα, μόνο για χρήση του φάσματος συχνοτήτων λειτουργίας, που κυμάνθηκε μεταξύ 10- 20 εκατ. δρχ. Οι PANAFON και TELESTET ξεκίνησαν την εμπορική τους λειτουργία τον 6ο του 1993.

    Στην PANAFON, σήμερα Vodafone, μείνατε μέχρι το 1998. Ποιες ήταν οι διαφορές ανάμεσα σε ΟΤΕ και PANAFON, όπως τις βιώσατε;

Ήταν διαφορετικά, είχαμε στενή επαφή με τα κεντρικά της Αγγλίας, καθώς τον βασικό συντονιστικό λόγο στην Κοινοπραξία, είχε η Vodafone Αγγλίας. Θυμάμαι, πάντως, από το 1991 και μέχρι το 1993 να βοηθάω παντού εξαιτίας της εμπειρίας μου στο τεχνικό τμήμα του ΟΤΕ και στους διεθνείς οργανισμούς. Υποστήριξα το έργο όλων των διευθύνσεων της εταιρείας, κυρίως της Τεχνικής, της Εμπορικής και της Νομικής. Αυτά μέχρι 1994 που ξεκίνησα με το Οργανισμό GSM.

    Στο GSM διαδραματίσατε πρωταγωνιστικό ρόλο. (σημ: Στη Γενική Συνέλευση του 1994, ο Νίκος Μανασής ως εκπρόσωπος της PANAFON εκλέχθηκε Πρόεδρος του GSM, θέση την οποία διατήρησε έως το 1997).

Παράλληλα με τα υπηρεσιακά μου καθήκοντα, λοιπόν, εκπροσώπησα την PANAFON, στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Κινητής Τηλεφωνίας (GSM). Υπήρχε τότε σημαντική καθυστέρηση στην ανάπτυξη νέων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που θα μπορούσαν να υποστηριχθούν από τα κινητά τηλέφωνα, προτεραιότητα που έδινε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Κινητής Τηλεφωνίας GSM, με 88 τότε μέλη.

Στις γενικές συνελεύσεις του GSM, κυριαρχούσαν τα προβλήματα που παρουσιάζονται στις νεοεισερχόμενες εταιρείες κινητές κινητής τηλεφωνίας, από τους παραδοσιακούς Τηλεπικοινωνιακούς Οργανισμούς (μη νόμιμες παρακρατήσεις τελών, αντιπαραθέσεις στην απαραίτητη συνεγκατάσταση υλικών κλπ), καθώς και της επέκτασης του GSM, σε όλες τις Ηπείρους.

Στο πλαίσιο των καθηκόντων μου είχα την ευθύνη των επαφών με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την επίλυση των κανονιστικών προβλημάτων που παρουσιάζονταν. Επισκέφθηκα τις Εθνικές Επιτροπές Τηλεπικοινωνιών και τους παραδοσιακούς Τηλεπικοινωνιακούς Οργανισμούς, των κρατών – μελών, πλην των 5 πλέον οργανωμένων- Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Ολλανδία, επεξήγησα το περιεχόμενο των 100 Οδηγιών για την ομαλή απελευθέρωση των εθνικών αγορών, ενημερώνοντας σχετικά τις αρμόδιες υπηρεσίες της Κοινότητας. Επισκέφθηκα, επίσης έπειτα από πρόσκληση, τρίτες χώρες εκτός ΕΟΚ και υπέδειξα αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις για την ομαλή λειτουργία της εθνικής τους ανταγωνιστικής τους αγοράς.

Τα προβλήματα που έπρεπε να επιλυθούν ήταν πολλά από πολύ μικρά έως και πολύ μεγάλα. Θυμάμαι ένα από αυτά να το θέτει ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος, ένα υπέργηρο στέλεχος των τηλεπικοινωνιών από τη Δανία, με ακουστικά βαρηκοΐας. Τα ακουστικά δέχονται παρεμβολές από τα κινητά τηλέφωνα. Οι συχνότητες των ακουστικών είναι κατοχυρωμένες στους διεθνείς κανονισμούς. Οι συχνότητες κινητής τηλεφωνίας που καθορίσθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντικατέστησαν εν μέρει τις συχνότητες λειτουργίας της τηλεόρασης, που συμπίπτουν και αυτές με τις συχνότητες των ακουστικών. Δόθηκε φυσικά λύση.

    Η πορεία σας στην PANAFON τελειώνει με τη «γέννηση» της COSMOTE. Τι έχει προηγηθεί;

Στα τέλη του 1997, ο μεγαλύτερος μέτοχος της PANAFON (Vodafone), όρισε τον Πρύτανη του INSEAD (κ. Devris), για την αξιολόγηση των διευθυντικών στελεχών της. Ακολούθησαν 3ήμερες συνεντεύξεις κάθε στελέχους, παρουσία όλων των στελεχών. Στο τέλος, ανακοίνωσε για τον καθένα χωριστά παρουσία όλων, τα συμπεράσματα του, επισημαίνοντας, για τον καθένα, τι έπρεπε ή τι δεν έπρεπε να κάνει και με ποιους θα έπρεπε να συνεργάζεται περισσότερο ή λιγότερο κλπ.

Τελειώνοντας, αναφέρθηκε σε μένα ως διευθυντή Ανάπτυξης και στον Γιώργο Κορωνιά, ως Γενικό Διευθυντή, λέγοντας «εσάς, δεν σας χωράει και τους δυο, η PANAFON»… Ανεξάρτητα από το περιστατικό που σας περιγράφω, η σχέση μου με τον Γιώργο Κορωνιά ήταν και παρέμεινε καλή.


Στην Cosmote πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος (3-2-1998 έως 31-5-2000)

    Ο επόμενος σταθμός σας, η μεγαλύτερη πρόκληση και ίσως από τις σημαντικότερες επιτυχίες σας έχει γεννηθεί. H ελληνική κυβέρνηση του 1995, ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική (ο ΟΤΕ ήταν ο μόνος κρατικός τηλεπικοινωνιακός στον κόσμο που δεν είχε άδεια κινητής τηλεφωνίας), παραχώρησε σχετική άδεια στον ΟΤΕ, με Προεδρικό Διάταγμα αγνοώντας, την 8ετή αποκλειστικότητα που είχε προηγουμένως δοθεί σε PANAFON και TELESTET. Στα μέσα του 1996, ο ΟΤΕ, επιλέγει, στρατηγικό συνεργάτη, τον Τηλεπικοινωνιακό Οργανισμό της Νορβηγίας, την TELENOR. Η άδεια μεταφέρεται σε θυγατρική εταιρεία του, την COSMOTE (70%, ΟΤΕ και 30%, TELENOR). Η είσοδος της τρίτης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας γίνεται σε μια διαμορφωμένη αγορά από 5ετίας από τις δύο εταιρείες που διαθέτουν πανελλαδικά δίκτυα και συνδρομητική βάση πάνω από 1 εκατομμύριο συνδρομητές. Ταυτόχρονα οι παιδικές ασθένειες στη θυγατρική του ΟΤΕ είναι πολλές…

Η COSMOTE, αν και πρόκειται να λειτουργήσει σε μια άκρως ανταγωνιστική αγορά, δεν μπορεί να προσλάβει προσωπικό, ως κρατική εταιρεία, οι προσλήψεις προσωπικού γίνονται με διαδικασίες ΑΣΕΠ, που αποδίδουν έπειτα από 12μήνες. Τον 9ο/1997, ανακοινώνεται, από τον πρωθυπουργό, η έναρξη εμπορικής της λειτουργίας, ενώ τον ημερήσιο τύπο απασχολούν οι προστριβές διευθυντικών στελεχών της. Στα τέλη του 1997, η COSMOTE ξεκινά μεγάλη διαφημιστική καμπάνια, αν και το δίκτυο της καλύπτει τμήματα μόνο της Αθήνας και Θεσσαλονίκης, δεν διαθέτει επαρκές και κατάλληλο προσωπικό, δεν έχει εμπορική ετοιμότητα, δεν έχει πλήρες σύστημα χρέωσης και έκδοσης λογαριασμών, διαθέτει περιορισμένο αριθμό κινητών τηλεφώνων (ογκώδη και άκομψα) κλπ. Η προσπάθεια έναρξης εμπορικής λειτουργίας της COSMOTE, στα τέλη του 1997 αποτυγχάνει. Τα στελέχη του ΟΤΕ δεν είχαν εμπειρία σε δίκτυα Κινητής Τηλεφωνίας. Τα στελέχη του ΟΤΕ και της TELENOR δεν κατάφεραν να συνεργασθούν.

Δημιουργείται κρίση στην εταιρεία (τα διευθυντικά στελέχη του ΟΤΕ θεωρούν υπεύθυνους για την κατάσταση αυτή, τα στελέχη της TELENOR και της TELENOR, τα στελέχη του ΟΤΕ) και στους μετόχους της εταιρείας (ΟΤΕ και TELENOR). Η διοίκησή της παραιτείται στις αρχές του 1998.

    Επιδιώξατε τη μεταγραφή σας στην COSMOTE;

Ειλικρινά δεν είχα ιδέα, ούτε το επεδίωξα. Η μεταγραφή μου στην Cosmote «ξεκίνησε» από ένα δημοσίευμα για τον ΟΤΕ, στους Financial Times, στα τέλη Ιανουαρίου 1998, με τίτλο ο διευθυντής της PANAFON και Πρόεδρος του GSM αναλαμβάνει την COSMOTE. Δεν γνωρίζω τίποτε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Πληροφορήθηκα το δημοσίευμα το μεσημέρι από τον Γιώργο Κορωνιά.

Στη συνέχεια δέχθηκα τηλεφωνική πρόσκληση για συνάντηση με τον τότε διευθύνοντα σύμβουλο του ΟΤΕ, τον Γιώργο Χρυσολούρη και ένα ειδικό στέλεχος της TELENOR για περιπτώσεις επιχειρηματικού κινδύνου (Risk Manager). Ενημερώνω τον κ. Κορωνιά και πηγαίνω. Διαπίστωσα στη συνάντηση, ότι πρόκειται για συνέντευξη. Διέκοψα τη συζήτηση και αποχωρώντας δήλωσα «ότι δεν ψάχνω για δουλειά» και «αν θέλετε την γνώμη μου, για την κατάσταση της COSMOTE, εγώ θα κάνω ερωτήσεις και εσείς θα απαντάτε». Έτσι γνώρισα τον Γιώργο Χρυσολούρη.

    Μάθατε ποιος «διέρρευσε» το δημοσίευμα στους Financial Times;

Μόνον ο Γιώργος Χρυσολούρης, διευθύνων σύμβουλος τότε του ΟΤΕ, μπορούσε να είχε κάνει τέτοια κίνηση. Ωστόσο, δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ, ούτε και τον ρώτησα.

Λίγο αργότερα, ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΤELENOR (από Όσλο), επικοινώνησε μαζί μου, ζητώντας άμεση συνάντηση, που έγινε την ίδια μέρα, αργά το βράδυ, σε ξενοδοχείο των Αθηνών. Η πρόταση της ΤELENOR ήταν να αναλάβω την COSMOTE, ως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος, παρέχοντας πλήρη υποστήριξη στις αποφάσεις μου, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει η COSMOTE.

    Η πρόταση να τεθείτε επικεφαλής στην COSMOTE οφείλεται καθαρά στην Telenor;

Η πρόταση της ΤELENOR, που πιθανότατα έγινε χωρίς συνεννόηση με τον ΟΤΕ, δεν ήταν αποδεκτή από τον Γιώργο Χρυσολούρη, που ζήτησε να παραμείνει, ο μέχρι τότε πρόεδρος (και προσωπικός φίλος ισχυρού υπουργού της κυβέρνησης). Η ΤELENOR, όμως επέμενε και η άποψή της επιβλήθηκε.

Στις 3-2-1998 παραιτούμαι από πρόεδρος του GSM και διευθυντικό στέλεχος της PANAFON και αναλαμβάνω πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος στην COSMOTE.

    Ήταν … δύσκολη η κατάσταση που βρήκατε στην COSMOTE;

Η οικονομική κατάσταση της COSMOTΕ, αντιμετωπίζεται από λογιστή και όχι από οικονομικό διευθυντή. Το Επιχειρησιακό Σχέδιο της COSMOTΕ, δείχνει σχέδιο δημόσιας υπηρεσίας και όχι εταιρείας που θέλει να λειτουργήσει σε ανταγωνιστική αγορά. Το προσωπικό της COSMOTΕ, είναι ανεπαρκές, τα διευθυντικά στελέχη δεν συνεργάζονται και προσλήψεις προσωπικού γίνονται μέσω ΑΣΕΠ (ακόμη και των διευθυντικών στελεχών).

Τις 3 πρώτες μέρες, της παρουσίας μου, στην COSMOTE ελέγχθηκαν, μαζί με τα διευθυντικά στελέχη της εταιρείας: Όλες οι διαδικασίες που απαιτούνται από την στιγμή που λαμβάνει, η εταιρεία, μια αίτηση υποψήφιου συνδρομητή, μέχρι να ενεργοποιηθεί και λάβει φάκελο με το λογαριασμό του, για την πλήρη μηχανογράφηση τους, ο υφιστάμενος εξοπλισμός στο δίκτυο, η οικονομική κατάσταση της εταιρείας (το αρχικό κεφάλαιο της εταιρείας 50 δις δρχ, μειώθηκε στα 31 δις δρχ και παραμένουν απλήρωτοι προμηθευτές και εργολάβοι κατασκευής σταθμών βάσης), το Επιχειρησιακό Σχέδιο, η κατάσταση του προσωπικού.

Η εικόνα ήταν αποκαρδιωτική. Για μένα ήταν φανερό ότι η COSMOTE έπρεπε να κατακτήσει μια αξιοπρεπή παρουσία στην αγορά της κινητής εντός του 1998, διαφορετικά δεν θα υπήρχε COSMOTE, την επόμενη χρονιά. Ήταν χαρακτηριστική η επίσκεψη που δέχθηκα την 4η μέρα από την ανάληψη των καθηκόντων μου από τον οικονομικό σύμβουλο του ΟΤΕ, την ALPHA FINANCE και συγκεκριμένα από τον Παναγιώτη Βουρλούμη, υπεύθυνο για την εισαγωγή του Οργανισμού στο Χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης. Η άποψή του ήταν ότι «αυτή η εταιρεία δεν μπορεί να λειτουργήσει, δεν μπορεί να προσλάβει προσωπικό» και μάλιστα με ρώτησε: «τι ήρθες να κάνεις εδώ;». Δέκα χρόνια αργότερα και αφού ο ίδιος διετέλεσε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΤΕ, αναφέρει σε ένα μικρό του βιβλίο που κυκλοφόρησε, ως ένθετο σε εφημερίδα, ότι «αυτοί στην COSMOTΕ, στην αρχή μαλώνανε, μετά δεν μαλώνανε».

Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν επανειλημμένες συναντήσεις: με τα βασικά στελέχη του κύριου προμηθευτή της COSMOTΕ, τη ΝΟΚΙΑ, με σκοπό να διαπιστωθούν οι δυνατότητες του, για έγκαιρη παράδοση υλικών όπου απαιτείται, καλύτερο συντονισμό με τις τεχνικές υπηρεσίες της COSMOTΕ και ταχύτερης προετοιμασίας, παράδοσης και εγκατάστασης υλικών σταθμών βάσης, με σκοπό, στο τέλος του 1998, η COSMOTΕ να διαθέτει ανταγωνιστικό πανελλαδικό δίκτυο, ως προς τα δίκτυα των άλλων δύο εταιρειών.


    Ποιο ήταν το κλίμα στην εταιρεία;

Δύσκολο… Στα μέσα Μαρτίου, εκδηλώνεται έντονη ανησυχία του προσωπικού της COSMOTΕ, που προέρχεται από δανεισμό εργασίας (179 από τους 244 συνολικά εργαζόμενους) από δηλώσεις υπουργού για απόλυση τους και πρόσληψη νέων υπαλλήλων, με διαδικασίες ΑΣΕΠ, δηλαδή να παύσει να λειτουργεί η COSMOTΕ και αν μπορεί να επανέλθει ένα χρόνο αργότερα…

Συγκεντρώνεται όλο το προσωπικό. Είμαι σαφής: «Η COSMOTΕ θα ξεκινήσει την εμπορική λειτουργία της εντός Απριλίου και όσο με βλέπετε στο γραφείο μου, θα συνεχίζουμε όλοι μαζί, την προσπάθεια μας για να φέρουμε την COSMOTΕ, στη θέση που πρέπει». Κάποια φωνή ακούσθηκε, από το βάθος της συγκέντρωσης λέγοντας: «Να προσέχετε τον εαυτό σας κ. Πρόεδρε»…

    Πότε ξεκίνησε εμπορικά η λειτουργία της COSMOTΕ με εσάς επικεφαλής;

Στις 6 Απριλίου 1998 (2 μήνες μετά την τοποθέτηση μου), η COSMOTΕ ξεκίνησε διστακτικά, την εμπορική λειτουργία της. Δεν έγινε διαφήμιση, μόνο σχετική ανακοίνωση στις μικρές αγγελίες, του κυριακάτικου τύπου.

Τον 4ο μήνα λειτουργίας της COSMOTΕ (Ιούλιος) η συνδρομητική βάση της, πλησιάζει τους 100.000 συνδρομητές, η κάλυψη της χώρας βελτιώνεται – ενδεικτική των σχεδίων μας ήταν η εγκατάσταση Σταθμών Βάσης στις 4 γωνιές της Χώρας, Γαύδος, Καστελόριζο, Ορμένιο και Οθωνούς – ολοκληρώνεται η αποχώρηση των στελεχών της TELENOR και προσλαμβάνονται διευθυντικά στελέχη από την αγορά. Εκείνο το διάστημα ο ΟΤΕ ετοιμάζεται για εισαγωγή της μετοχής του, στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.

    Πιστεύατε τότε ότι η COSMOTΕ θα κατακτούσε την πρώτη θέση;

Θα σας απαντήσω με ένα περιστατικό που διαδραματίστηκε στην Αθήνα σε συνάντηση Θεσμικών Επενδυτών (Διεθνείς Επενδυτικές Τράπεζες), με τη διοίκηση του ΟΤΕ, παρουσία της διοίκησης και ΟΜΕ-ΟΤΕ (Ομοσπονδία Εργαζομένων ΟΤΕ). Η μικρή διάρκεια της συνάντησης αυτής, αναλώθηκε κυρίως σε θέματα ΟΤΕ και δεν υπήρξε χρόνος για θέματα COSMOTΕ.

Η συνάντηση έκλεισε με υπόσχεση μου ότι οι σχετικές με την COSMOTΕ ερωτήσεις θα απαντηθούν γραπτώς, το συντομότερο, αλλά και με την εξής εκτίμηση: Τον Μάρτιο του 2000 η COSMOTΕ θα γίνει 2η εταιρεία κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα ξεπερνώντας την ΤΕLESΤΕΤ και τον Ιούνιο του 2001, 1η εταιρεία κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα, ξεπερνώντας και τη VODAFONE, πρώην PANAFON. Η δήλωση αυτή, ήταν ο τίτλος της επόμενης έκδοσης της εφημερίδας της ΟΜΕ-ΟΤΕ.

    Που στηριχθήκατε για να θέσετε τους στόχους αυτούς;

Καταλάβαινα ότι κάτι έπρεπε να πω, κάτι σύντομο, κάτι που να προσδιορίζει ότι και αύριο η COSMOTΕ, θα είναι εδώ. Έμπνευση στιγμής ήταν η δήλωση αυτή. Το πιο όμορφο όμως είναι ότι πράγματι η COSMOTΕ έγινε 2η εταιρεία τον 3ο του 2000 και 1η εταιρεία τον 6ο του 2001. Στο μεταξύ τον Οκτώβριο του 2000, εισάγεται στα Χρηματιστήρια Αξιών της Αθήνας και του Λονδίνου.

Σημ: Η COSMOTΕ αναγνωρίζεται ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εταιρεία, στην Ευρώπη. Η θεαματική ανάπτυξη της στην περίοδο 1998 – 2000 με επικεφαλής στη διοίκηση τον Νίκο Μανασή, γίνεται case study. Διδάσκεται στο μεταπτυχιακό τμήμα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών από το 2001 σε σχετικό μάθημα, για το Θεωρητικό Υπόβαθρο και τις Σύγχρονες Πρακτικές της διοίκησης, με βιβλίο γραμμένο από τον καθηγητή Δημήτρη Μπουραντά (σελ. 378 – 385).

    Η ανάδειξη του διαδόχου σας στην COSMOTE, του Βαγγέλη Μαρτιγόπουλου, πως έγινε;

Υπήρχαν 4 διευθυντές υποψήφιοι. Οι 2 ήταν οικογενειακοί φίλοι (προερχόμενοι από ΟΤΕ). Είναι αυτοί που δεν συνεργάσθηκαν με τους Νορβηγούς της TELENOR. Προτίμησα φεύγοντας να τους πάρω μαζί μου στον ΟΤΕ (τον ξέρουν καλύτερα). Οι άλλοι 2 προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα και έχουν επιλεγεί από μένα. Ο ένας είναι ο οικονομικός διευθυντής (σπουδές στην Αγγλία), εργάσθηκε σε ξένες εταιρείες, αποδείχθηκε εξαιρετικός στη δουλειά του και προτιμώ να μείνει στη θέση του. Ο άλλος είναι ο Εμπορικός Διευθυντής (μηχανικός, σπουδές στην Αγγλία, εργάσθηκε ως εμπορικό στέλεχος μεγάλης εταιρείας εξωτερικού), είναι ταχύνους, έχει επιδεξιότητα στο χειρισμό θεμάτων, πιστεύω ότι είναι καταλληλότερος να αναλάβει την εταιρεία.

    Και η μεγάλη επιστροφή στον ΟΤΕ… ως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος (31-5-2000 έως 14-3-2002), παραμένοντας πρόεδρος και στην COSMOTE. Τι προηγήθηκε;

Ο τότε υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών, Χρήστος Βερελής, με κάλεσε στο γραφείο του (Δευτέρα, τελευταία εβδομάδα Απριλίου, 9 η ώρα βράδυ), παρουσία του γενικού διευθυντή του ΟΤΕ, Γιώργου Σκαρπέλη. Ακολούθησε συζήτηση για τον ΟΤΕ που περιορίσθηκε μεταξύ τους. Δεν είχα κάποια συμμετοχή ούτε γνώριζα και πολλά για τον ΟΤΕ. Κατάλαβα ότι το στέλεχος του ΟΤΕ πρόκειται να τεθεί επικεφαλής στον ΟΤΕ και η παρουσία μου στη συνάντηση ήταν για να εξασφαλισθεί η συνεργασία μου. Επαναλαμβάνεται η συνάντηση την Τετάρτη, στο ίδιο μοτίβο. Το Σάββατο πρωί βρίσκομαι στο αεροδρόμιο για να ταξιδέψω στη Θεσσαλονίκη. Ο υπουργός μου ζητά επιτακτικά να πάω στο γραφείο του λέγοντας, «ποια Θεσσαλονίκη μου λες, τη Δευτέρα ανακοινώνεται ότι αναλαμβάνεις τον ΟΤΕ».

    Αναλαμβάνετε τη θέση του επικεφαλής του ΟΤΕ ενώ απέμεναν μόλις 7 μήνες πριν την τυπική έναρξη της απελευθέρωσης της αγοράς της σταθερής τηλεφωνίας. Επίσης, ο ΟΤΕ ήταν χωρίς πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο, για περισσότερο 2 μήνες.

Να συμπληρώσω ότι από τις 100 οδηγίες της ΕΕ είχαν ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία μόνο 18, η ΕΕΤΤ δεν ήταν σε θέση να κάνει τη δουλειά της. Γιαυτό έδωσα προτεραιότητα στον εκσυγχρονισμό και την αναδιοργάνωση του ίδιου του ΟΤΕ, επέλυσα προβλήματα νομικής φύσης μεταξύ ΟΤΕ και των εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας και πολλά άλλα, ωστόσο, η πραγματική απελευθέρωση της αγοράς της σταθερής τηλεφωνίας έγινε πολύ αργότερα.


    Μιλήστε μας για την κατάσταση τότε στον ΟΤΕ.

Η κυβέρνηση παρεμβαίνει στον ΟΤΕ, κυρίως σε θέματα προσλήψεων προσωπικού, τοποθέτησης στελεχών σε θέσεις που υποδεικνύονται, σε χρηματοδοτήσεις παραγόντων για «ευγενή» έργα, στις διεθνείς επενδύσεις του ΟΤΕ, οι οποίες αν και είναι καλές για τους προμηθευτές, δεν είναι καλές για τον ΟΤΕ, ήδη τότε φαινόταν πως το επενδυτικό στόρι ήταν στην κινητή και όχι στη σταθερή που επένδυσε ο ΟΤΕ, στον τρόπο διασύνδεσης με διεθνή κέντρα διαδικτύου, στην οικονομική κάλυψη κυβερνητικού προγράμματος αναγκών δορυφορικής επικοινωνίας με ομογένεια εξωτερικού (Hellasat) κλπ. Αρκεί να σας πω ότι το 2000, υπήρχε γενικός διευθυντής με μοναδικό αντικείμενο ποιος θα πάει, πού. Την ίδια στιγμή όμως ο ΟΤΕ έπρεπε να εκσυγχρονιστεί για να προετοιμαστεί – θωρακιστεί για να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό.

Με την τοποθέτηση μου κάνω σαφές εξαρχής ότι δεν θα συνεχισθούν επενδύσεις σε εταιρείες σταθερής τηλεφωνίας σε πρώην Ανατολικές Χώρες, θα διατηρηθούν οι υφιστάμενες και θα γίνουν επενδύσεις μόνο για νέες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας.

    Δεν ήταν καλή η υποδοχή της άποψης αυτής τότε…

Είναι αλήθεια. Μεταξύ άλλων κλήθηκα από τον τότε Έλληνα υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Παπανδρέου, προκειμένου να μου επεξηγηθεί, ότι «είναι πολιτική της Κυβέρνησης, οι επενδύσεις στις Βαλκανικές Χώρες». Εξήγησα ότι τέτοιες επενδύσεις θα έχουν αρνητική επίδραση στη μετοχή του ΟΤΕ και ότι οι κυβερνήσεις της δυτικής Ευρώπης προωθούν τις εθνικές τους βιομηχανίες (με επιδοτήσεις), στις Ανατολικές Χώρες και όχι τους Τηλεπικοινωνιακούς τους Οργανισμούς (χωρίς επιδοτήσεις), για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων της Ανατολικής Ευρώπης. Την άποψή μου, πάντως, στήριζαν τότε οι θεσμικοί επενδυτές του ΟΤΕ.

Έγιναν όμως και τραγελαφικά πράγματα. Σε εκδήλωση της Romtelecom (μέσα του 2001), στην Ρουμανία, ο Έλληνας υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών και απουσία μου, ανακοίνωσε την πρόθεση του ΟΤΕ, να αυξήσει τη συμμετοχή του στο μετοχικό κεφάλαιο της, αποκτώντας πλειοψηφικό πακέτο. Τη δήλωση του υπουργού διέψευσα, όταν ρωτήθηκα από διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία και διεθνείς επενδυτικές τράπεζες.

    Υπάρχουν αποφάσεις στη θητεία σας στον ΟΤΕ για τις οποίες μετανιώσατε;

Οι αποφάσεις που χρειάσθηκε να πάρω, τόσο στον ΟΤΕ, όσο και στην COSMOTE, βασίσθηκαν στην προσωπική μου εμπειρία στον ευρύτερο χώρο των τηλεπικοινωνιών, αγνοώντας παρεμβάσεις από όπου και αν προέρχονταν. Δεν είναι τυχαίο, ότι η COSMOTE, αναγνωρίσθηκε ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εταιρεία κινητής τηλεφωνίας στην Ευρώπη, στον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, έγινε 2ηεταιρεία με 23 μήνες λειτουργίας και 1η σε 37 μήνες. Δεν είναι τυχαίο ότι η μετοχή του ΟΤΕ το 2001 (τη μόνη ολόκληρη χρονιά που υπηρέτησα τον ΟΤΕ από τη θέση του επικεφαλής) βρίσκεται στην 3η καλύτερη θέση στην Ευρώπη, σύμφωνα με το δείκτη DOW JONES (πριν και μετά ήταν πάντα στην τελευταία θέση της κατάταξης).

    Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα ο ΟΤΕ ονομάζεται COSMOTE…
    Πως ολοκληρώνετε την πορεία σας στην τηλεπικοινωνιακή αγορά;

Στις 13-3-2002, αντικαταστάθηκα (τυπικά από τη Γενική Συνέλευση αν και ήμουν πρώτος στη ψηφοφορία). Έκτοτε δεν ανέλαβα θέσεις ευθύνης σε κρατικούς οργανισμούς και ιδιωτικές εταιρείες.

Εργάσθηκα βασικά ως σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για Ανασυγκρότηση και Ανάπτυξη (EBRD, 2002-2004), στις εκτιμήσεις τηλεπικοινωνιακών εταιρειών της ανατολικής Ευρώπης και κεντρικής Ασίας (στις οποίες επενδύει), ως σύμβουλος σε Επενδυτικές Τράπεζες (Blakstones, ING Baring.), στην εταιρεία κορεάτικων συμφερόντων, UNITEL (2004-2006) για τον εκσυγχρονισμό της (πωλήθηκε 1 χρόνο αργότερα σε τριπλάσια τιμή), ως πρόεδρος ή μέλος διοικητικών συμβουλίων σε μικρές εταιρείες (On Telecoms κλπ). Από το 2010 και μετά, σταμάτησα να εργάζομαι (λόγω σοβαρού ατυχήματος).