Μέχρι και το 2027, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση 3 περίπου δισεκατομμυρίων ευρώ για ερευνητικά προγράμματα άμυνας και επιπλέον 5 δισεκατομμυρίων ευρώ για υλοποίηση έργων.

Ο τομέας της άμυνας ήταν από τους πρώτους, ίσως και ο πρώτος, όπου αξιοποιήθηκαν οι μηχανικοί αρχικά και ηλεκτρονικοί στη συνέχεια υπολογιστές. Από το 1980 τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης αξιοποιούνται για αμυντικές εφαρμογές.

Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Κίκιρα, επικεφαλή της μονάδας Innovative Research στην European Defense Agency και ένας εκ των ομιλητών του Artificial Intelligence Conference, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 21 Μαρτίου στην Αθήνα από τη BOUSSIAS, η τεχνητή νοημοσύνη θα παίξει σημαντικότερο ρόλο στην μελλοντική έρευνα στον τομέα της άμυνας.

Διαθέσιμα κονδύλια υπάρχουν ήδη, αλλά το μέγεθος τους θα εκτοξευθεί στην περίοδο 2021 – 2027, μετά δηλαδή τη λήξη του Horizon 2020. Για τις προοπτικές που δημιουργούνται, είχαμε τη δυνατότητα να συζητήσουμε με τον Π. Κίκιρα στο πλαίσιο του συνεδρίου, ο οποίος θεωρεί ότι τα ερευνητικά κέντρα της χώρας θα πρέπει να ξεκινήσουν ήδη την προετοιμασία τους, καθώς ο ανταγωνισμός θα είναι έντονος.

NW: Στην ομιλία σας στο πλαίσιο του Artificial Intelligence Conference αναφέρατε ότι είναι μεγάλη ευκαιρία για δημόσια και ιδιωτικά κέντρα έρευνας, να δραστηριοποιηθούν στον τομέα που συναντιούνται η άμυνα και η τεχνητή νοημοσύνη. Θα μπορούσατε να μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το προβλεπόμενο μέγεθος του προϋπολογισμού και τις κατηγορίες που θα ενισχυθούν σε προτεραιότητα;

Παναγιώτης Κίκιρας: Θα επιθυμούσα να επεκτείνω το εύρος της απάντησης μου. Είναι μεγάλη ευκαιρία για τα δημόσια και ιδιωτικά κέντρα έρευνας, να δραστηριοποιηθούν στον τομέα στην έρευνα για την άμυνα. Η ανακοίνωση το προηγούμενο καλοκαίρι της European Global Strategy (EUGS) με τις προβλέψεις της άλλαξε δραματικά το σκηνικό για την ευρωπαϊκή έρευνα για την άμυνα. Περαιτέρω έγγραφα όπως το EUGS Implementation Plan on Security and Defence (IP) και το European Defence Action Plan (EDAP) που ακολούθησαν την ανακοίνωση την EUGS έρχονται να θέσουν το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί μέχρι το τέλος του παρόντος (Η2020) και στο επόμενο πολυετές χρηματοδοτικό πλαίσιο 2021-2027 η έρευνα για την European Defence.

Ιδιαίτερα, και για πρώτη φορά, παρέχεται η δυνατότητα χρηματοδότησης αμυντικών ερευνητικών προγραμμάτων από διάφορα κοινοτικά χρηματοδοτικά εργαλεία. Το πρώτο χρηματοδοτικό εργαλείο στο οποίο μπορούν να λάβουν μέρος οι ενδιαφερόμενοι είναι η Preparatory Action for Defence Research (2017-2020), η οποία διαθέτει προϋπολογισμό 90 εκατομμύρια ευρώ και έχει ως στόχο να εξασφαλίσει την παραγωγή νέων στρατηγικών δυνατοτήτων για τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών και να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Τεχνολογικής και Βιομηχανικής Βάσης. Όσον αφορά στην περίοδο 2021-2027 στην EDAP προβλέπονται ακόμα μεγαλύτερα κονδύλια 500 εκατομμύρια ευρώ ετησίως για έρευνα και περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ για pre-product πρωτοτύπων και για την περαιτέρω ανάπτυξη και παραγωγή αμυντικών προϊόντων.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που επιβάλουν την αξιοποίηση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της άμυνας, αλλά και ποιοι είναι παράγοντες που κάνουν αυτήν την περίοδο την αξιοποίηση αυτών των τεχνολογιών περισσότερο εφικτή από το παρελθόν;

H τεχνητή νοημοσύνη έχει την δυνατότητα να είναι «game changer» για τον χώρο της άμυνα, ο οποίος ήδη από την δεκαετία του 1980 χρησιμοποιεί συστήματα που αξιοποιούν τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνη. Σήμερα ωστόσο, αλλαγές σε τεχνολογικό, επιχειρησιακό και οικονομικό επίπεδο οδηγούν στην ανάδειξη όλων εκείνων των τεχνολογιών οι οποίες μπορούν να βελτιστοποιήσουν τη λειτουργικότητα και να ελαχιστοποιήσουν το τεχνολογικό και οικονομικό ρίσκο. Η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης παρουσιάζει τα παραπάνω χαρακτηριστικά, μειώνοντας το ρίσκο απώλειας ανθρώπινων ζωών στα πεδία των μαχών, προσφέροντας καλύτερη αποτελεσματικότητα από τους ανθρώπους στρατιώτες και το κόστος εισαγωγής της είναι 10 φορές μικρότερο από το αντίστοιχο κόστος εκπαίδευσης των στρατιωτών. Επιπλέον, σήμερα οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης είναι περισσότερο ώριμες και οδηγούνται από επενδύσεις σε τομείς μη στρατιωτικούς. Η τάση αυτή και εξαιτίας των ταχέων ρυθμών ωρίμανσης των προϊόντων στις καταναλωτικές αγορές, οδήγησε στην εκθετική ανάπτυξη των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης, γεγονός που επέτρεψε την άμεση εισαγωγή του στην άμυνα χωρίς να απαιτείται ο αργός και βραχύς χρόνος ωρίμανσης των τυπικών στρατιωτικών προϊόντων.

Δεδομένου ότι η έρευνα στον τομέα της άμυνας απαιτεί ένα ιδιαίτερο επίπεδο ασφάλειας στην υποδομή των συμμετεχόντων συνεργατών, θεωρείτε ότι οι επενδύσεις και οι πιστοποιήσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία αυτής της υποδομής, δίνουν το περιθώριο σε νέες επιχειρήσεις να συμμετέχουν;

Οι απαιτήσεις ασφαλείας για την συμμετοχή στην Preparatory Action for Defence Research δεν αναμένεται να είναι τέτοιες που να απαιτούν ιδιαίτερες ή ακριβές υποδομές. Οι απαιτήσεις θα είναι αντιστοίχου επιπέδου με τις με εκείνες του προγράμματος «Secure Societies» του Η2020 για τον χειρισμό διαβαθμισμένων παραδοτέων.

Μέχρι σήμερα δεν έχει θεσπιστεί το απαραίτητο ηθικό πλαίσιο που θα θέσει τα όρια του συγκερασμού τεχνητής νοημοσύνης και άμυνας. Δεδομένης της ταχύτητας εξέλιξης των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης δεν θεωρείτε πως αυτό μπορεί να αποδειχτεί ως υψηλού ρίσκου;

To ηθικό πλαίσιο για την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης δεν έχει μελετηθεί για κανένα πεδίο εφαρμογής της. Ωστόσο, όπως σε κάθε χρονική περίοδο όπου η εισαγωγή και εφαρμογή νέων τεχνολογιών δημιουργεί νέα επιχειρησιακά πρότυπα και αλλάζει με επαναστατικό τρόπο όλο το οικοσύστημα υπάρχει πάντα ο «φόβος» για τις επιπτώσεις της εφαρμογής τους. Όσον αφορά στον τομέα της άμυνας υπάρχουν ήδη συστήματα τα οποία κάνουν χρήση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης κυρίως σε αποστολές υποστήριξης και επεξεργασίας πληροφοριών. Όμως, η επόμενη γενιά συστημάτων αναμένεται να έχει ισχυρά χαρακτηριστικά «αυτονομίας», ωστόσο και μέχρι την ανάπτυξη του κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου αναμένεται ότι η τελική απόφαση για την εμπλοκή αυτών των « αυτόνομων συστημάτων» σε μάχη, ο έλεγχος κατά την διάρκεια αυτής θα βασίζεται από άνθρωπο χειριστή.