Όλη η Ευρώπη μιλά για το εσθονικό θαύμα της ψηφιακής διακυβέρνησης. Εμείς δεν είδαμε κάποιο θαύμα, αλλά το αποτέλεσμα μιας αποφασιστικής και μεθοδικής εργασίας.

Στο βορειοδυτικό άκρο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, η νοοτροπία της Εσθονίας φαίνεται να είναι περισσότερο συγχρονισμένη με αυτήν των σκανδιναβικών χωρών, η κοντινότερη των οποίων, η Φιλανδία, απέχει μόλις δύο ώρες με το πλοίο από το λιμάνι της χώρας. Δεν αποκλείεται αυτή να είναι μια από τις αιτίες που οδήγησαν στη δημιουργία ενός από τα πιο πετυχημένα συστήματα e-goverment που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο. Επίσης, αιτία της επιτυχίας θα μπορούσε να είναι η ομοιογένεια και το μικρό μέγεθος του πληθυσμού της χώρας.

Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι η Εσθονία είναι μια από τις χώρες που έχει δημιουργήσει δημόσια βάση γενετικών πληροφοριών, στην οποία 52.000 πολίτες έχουν ήδη καταχωρίσει δείγμα του DNA τους. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Kristjan Vassil, ο οποίος εργάζεται ως ερευνητής στο Institute of Government and Politics στο Πανεπιστήμιο του Tartu και έχει συμβάλλει σε μεγάλο ποσοστό στο σχεδιασμό έργων του e-goverment, μεταξύ των οποίων και του συστήματος e-voting, η βασική αιτία είναι η αποφασιστικότητα και η μεθοδικότητα της εσθονικής κυβέρνησης.

Με τον Kristjan Vassil συναντηθήκαμε στο συνέδριο Nordic Digital Days 2016, το οποίο είναι μια από τις δεκάδες εκδηλώσεις της ICT Week που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο στην Εσθονία, με συμμετέχοντες από όλον τον κόσμο και κάναμε την ενδιαφέρουσα συνέντευξη που ακολουθεί.

netweek: Μπορείτε να μας περιγράψετε εν συντομία πως εξελίχθηκαν οι υπηρεσίες e-goverment της Εσθονίας μέχρι να φτάσει σήμερα η Εσθονία σε αυτό το επίπεδο;

Kristjan Vassil: Η εξέλιξη του οικοσυστήματος ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990, αλλά τα πρώτα αποτελέσματα έγιναν ευρέως ορατά στην αρχή της νέας χιλιετίας με την πρώτη λειτουργία της ψηφιοποίησης του φορολογικού συστήματος. Κατά την άποψη μου, ο θεμέλιος λίθος για την επιτυχία του συστήματος ήταν η μοναδική ψηφιακή ταυτότητα που έχουν πλέον στην κατοχή τους όλοι οι πολίτες της χώρας.

Με αυτή την ταυτότητα ο πολίτης έχει πρόσβαση σε σχεδόν 1.600 ψηφιακές υπηρεσίες, οι οποίες αφορούν τη σχέση του με δημόσιες υπηρεσίες, με το σύστημα υγείας και τη συμμετοχή του στα πολιτικά. Την ίδια περίοδο η κυβέρνηση της Εσθονίας επένδυσε στην εκπαίδευση των πολιτών, με στόχο να διευκολύνει τη ζωή τους, να μειώσει τα λειτουργικά της έξοδα και να περιορίσει τις απώλειες από διαφυγή φόρων και εισφορών.

Τα στατιστικά μας δείχνουν ότι το 2015, οι 1,3 εκατομμύρια πολίτες της χώρας πραγματοποίησαν μισό δισεκατομμύριο αλληλεπιδράσεις με το οικοσύστημα του e-goverment και, παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε μια πλήρη εικόνα του οικονομικού οφέλους, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι είναι τεράστιο. Στην ερχόμενη τριετία αναμένουμε να διπλασιαστούν οι αλληλεπιδράσεις με τους πολίτες, φτάνοντας το 1 δισεκατομμύριο και να έχουμε 30% αύξηση των διαθέσιμων υπηρεσιών, οι οποίες θα φτάσουν τις 2000.

nw: Σε αυτήν την περίοδο εξέλιξης παρατηρήσατε κάποιες υπηρεσίες να κάνουν τη διαφορά;

K. Vassil: Όπως ήδη ανέφερα σήμερα λειτουργούμε σχεδόν 1.600 υπηρεσίες, κάποιες εκ των οποίων είναι πολύ απλές και δεν απαιτούν την παρέμβαση του πολίτη, ανήκουν δηλαδή στην κατηγορία M2M. Στην πορεία της εξέλιξης του οικοσυστήματος, υπήρχαν υπηρεσίες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, όπως το e-voting και το e- tax. Το 1/3 των ψήφων στις εκλογές προέρχονται από το e-voting. Το 95% των φορολογικών διαδικασιών πραγματοποιούνται από το e-tax.

Εκτός από τη διευκόλυνση του πολίτη, το σύστημα e-tax έχει αξιοποιηθεί από την κυβέρνηση για τον έλεγχο της φορολογικής παραβατικότητας με διασταυρώσεις στοιχείων ανάμεσα σε προμηθευτές και πελάτες για συναλλαγές που ξεκινούν από τα 1.000 ευρώ. Την πρώτη χρονιά εφαρμογής της διαδικασίας, τα έσοδα από ΦΠΑ βελτιώθηκαν κατά 20%.

nw: Έχετε μετρήσει τα οικονομικά οφέλη που έχουν προκύψει από τη χρήση ψηφιακών υπηρεσιών;

K. Vassil: Δεν μπορώ να πω ότι έχει γίνει μια ολοκληρωμένη έρευνα. Έχουμε κάποια διάσπαρτα στοιχεία, αλλά όχι τη συνολική εικόνα. Αυτό είναι ένα project που επεξεργαζόμαστε αυτήν την περίοδο στο πανεπιστήμιο του Tartu και πιστεύουμε ότι σύντομα θα έχουμε μια μεθοδολογία που περιλαμβάνει τους περισσότερους παράγοντες αξιολόγησης.

Θα μπορούσαμε όμως να μιλήσουμε για κάποια επιμέρους αποτελέσματα, όπως τις εργατοώρες των δημοσίων υπαλλήλων που εξοικονόμησε η κυβέρνηση από τη χρήση των ψηφιακών υπηρεσιών.

nw: Ποια είναι τα επόμενα βήματα σας;

K. Vassil: Αυτό που θέλουμε να πετύχουμε είναι η αξιοποίηση των δεδομένων που συλλέγονται από τις διαφορετικές υπηρεσίες. Πιστεύουμε ότι η συλλογή δεδομένων και η ανάλυσή τους, μπορεί να μας δώσει ιδέες για νέες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, τα δεδομένα από τα συστήματα διαχείρισης της κυκλοφορίας θα μπορούσαν με τη βοήθεια προγνωστικών αλγορίθμων να μειώσουν τους χρόνους μεταφορών, τον αριθμό των ατυχημάτων και την αποτελεσματικότητα των δημόσιων μεταφορικών μέσων. Οπότε, ο στόχος μας τα ερχόμενα χρόνια είναι η δημιουργία νέων υπηρεσιών που θα έχουν προγνωστικό χαρακτήρα.

nw: Ποιες είναι οι συμβουλές που θα δίνατε στην ελληνική κυβέρνηση για να βελτιώσει το e-goverment;

K. Vassil: Αν πραγματικά μια κυβέρνηση ενδιαφέρεται να έχει ένα αξιόπιστο e-govement σύστημα, θα πρέπει να υπάρχουν κάποια βασικά συστατικά. Κάποια από αυτά είναι τεχνικά και κάποια έχουν να κάνουν με τη νοοτροπία. Για παράδειγμα, χρειάζεται μια αξιόπιστη δικτυακή υποδομή που να προσφέρει γρήγορο Internet σε όλους τους πολίτες. Αυτό είναι κάτι που νομίζω ότι έχετε πλέον στην Ελλάδα. Όσον αφορά τα legacy συστήματα χρειάζονται «σκληρές» αποφάσεις.

Αν ένα σύστημα δεν μπορεί να δώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα για τους στόχους που έχουμε θέσει, το καταργούμε και βάζουμε στη θέση του ένα νεότερο. Τέλος, θεωρώ απαραίτητη τη μοναδική ψηφιακή ταυτότητα για όλους τους πολίτες.

Σε επίπεδο νοοτροπίας, η κυβέρνηση θα πρέπει να πιστεύει στην τεχνολογία και τα οφέλη της. Επίσης, η διαφάνεια πρέπει να είναι βασικό στοιχείο της νοοτροπίας. Το e-goverment δημιουργεί διαφάνεια. Ο πολίτης περιμένει από την κυβέρνηση να είναι απέναντι του εξίσου διαφανής, όσο και η κυβέρνηση ζητά από εκείνον να είναι διαφανής.

Τέλος, από τη στιγμή που ο πολίτης θα δώσει τα δεδομένα που του ζητούνται, θα πρέπει το σύστημα να εξασφαλίζει ότι δεν θα χρειάζεται να επαναλαμβάνει αυτή τη διαδικασία. Αν για παράδειγμα μια υπηρεσία χρειάζεται ένα πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, θα πρέπει να το αναζητά μόνη της και όχι κάθε φορά να ζητά από τον πολίτη να το προσκομίζει.